Livläkarens besök eftir Per Olov Enquist

Kóngar og drottningar eru skrýtnar verur. Stundum hafa þeir hins vegar verið óvenjulega klikkaðir, jafnvel á kóngamælikvarðann. Einn þeirra stjörnuklikkuðu var Kristján sjöundi Danakonungur (og Íslands- svo sem líka auðvitað). Sá hafði víst mest gaman af því að velta styttum og kasta húsgögnum út um gluggann og leika sér við svertingjaþrælinn sinn(!). Hann hafði lítið um landsstjórnina að segja og í raun var eina aðkoma hans að hinu formlega hlutverki sínu að skrifa undir pappíra öðru hvoru sem hann hafði enga hugmynd, og hvað þá áhuga á, hvað stóð í.

Í fjarveru geðheilbrigðs þjóðarleiðtoga myndaðist ákveðið tómarúm í æðstu stjórn landsins. Þau átök sem áttu sér stað um þau raunverulegu völd eru efni skáldsögunnar Livläkarens besök (Líflæknirinn á íslensku) eftir sænska rithöfundinn Per Olov Enquist. Höfundurinn getur ekki kvartað undan líflausum eða óspennandi efnistökum því að raunverulega atburðarásin býður upp á spennu, dramatík, ástir og örlög og allt annað það sem góða sögu ber að prýða. Og höfundurinn bregst svo sannarlega ekki því að úr verður fyrirtaks söguleg skáldsaga sem spennandi var að fylgja eftir.

Við upphaf sögunnar ríkir þónokkur stöðugleiki í dönskum konungshöllum þrátt fyrir sinnisveiki konungsins sjálfs. Raunveruleg völd liggja að miklu í höndum Ove Høegh-Guldberg, fyrrverandi guðfræðiprófessors sem hafði olnbogað sig upp metorðastigann innan dönsku krúnunnar. Sú kemur stund að konungur vill halda í Evrópureisu og til þess að hann haldi nú þokkalegum sönsum í þeirri ferð þá er ráðinn í föruneytið Johann Friedrich Struensee, þýskur læknir frá þarlendum slóðum syðst í Danaríki.

Hann þykir sanna sig það vel í starfi að hann er ráðinn til frambúðar við hofið. Hann fær í raun hlutverk einkageðlæknis konungs og kallast líflæknir upp á þessa tíma vísu. Enginn áttar sig hins vegar á því að með þessu er Struensee hins vegar farinn að hafa afgerandi áhrif á það sem konungurinn hugsar og gerir. Sérstaklega verður þetta allt saman hættulegt hinu afturhaldssama danska einveldi þegar að Struensee fær í lið með sér hina kornungu drottningu Kristjáns sjöunda og beinlínis hneykslanlegt í hæsta máta þegar þau tvö hefja ástarsamband sem meira að segja ber ávöxt í stúlkubarni.

Struensee nær um fjögurra ára skeið að stjórna á þennan lúmska hátt Danmörku á bak við tjöldin. Hann er endurreisnarmaður að hugsjón og gerir í raun hljóðláta byltingu í nafni endurreisnar í ríki Kristjáns sjöunda 1768-72, löngu áður en kollegar hans í Frakklandi fóru af stað með sína byltingu. Þetta varð eins konar prófraun fyrir það sem síðar varð og Voltaire og fleiri endurreisnarmenn í Frakklandi fylgdust með af aðdáun og stóðu í bréfasambandi við bæði Kristján 7. og Struensee.

Að lokum ná þó hin afturhaldssömu öfl innan dönsku hirðarinnar, með stuðningi hersins, að knýja allt saman niður og Struensee er hálshöggvinn og drottningin er send lengst suður í Þýskaland og allt er gert til þess að reyna að gleyma og grafa endurreisnina stuttu í Danmörku. Það tókst þokkalega en eftir lifðu þó glæður af byltingarandanum enda reyndist uppreisn endurreisnarinnar einungis vera í startholunum og tíð Struensees varð eins konar formáli af því sem síðan geisaði í Evrópu meira og minna með reglulegu millibili næstu hálfa öldina þar sem lýðræðis- og frelsisöfl reyndu að fá völd og áhrif á kostnað einvalda hvers lands fyrir sig.

Það má vel mæla með þessari góðu bók.